18.yy Osmanlı devleti için yabancı ülkelerle ilişkilerinin giderek arttığı bir yüzyıl olarak bilinir. İmparatorluk ve batı arasındaki kültürel ilişkiler, doğal olarak ülke sanatının genel karakterini etkilemiştir.18. yy’in sonlarından itibaren duvar resimleri görülmeye başlamasının yanında yüzyıllardır uygulanan minyatür portre geleneğinde de yeni bir aşamaya geçilmiştir.15.yy’dan itibaren minyatür sanatında görülen Padişah Portreciliği 18.yy’da yeni biçim ve tekniklere kavuşur.18.yy’ın sonlarından başlayarak Kapıdağlı Konstantin, Refail gibi ustalar guaj ve yağlı boya tekniğinde portre üretmişlerdir.Padisahlar portrenin diplomasi de oynadigi rolu fark ettiklerinde hem yabanci hem de yerli ustalara portrelerini yaptiriyorlar. 1480 yilinda C. bellini unlu faith sultan mehmet portresini yapiyor. Portrede fatih sultan mehmetin basindaki 6 tac aldigi yerleri gosteriyor. Bu portre padisah portreciliginin baslangici sayiliyor. Fransiz J. B. Hillair III. Ahmedin oglu abdulhamid’in portresini yapmis. Erken tarihli calisma da III. Ahmed silahlariyla toren asasini elinde tutuyor. Tual uzerine yagliboya. 33.26 cm boyutlarinda. Bu boyutlardan yola cikarak III. Ahmedin bu resmi istemedigi ve sanatcinin yaptigi dusunuluyor. Vanmour 1699da fransiz elcisinin mahiyetine geliyor. Isvec ve fransiz elcilerinin yaninda resim hazirliyor. Saraylarda torenler nasil yapiliyor bunlari incelemis ve bunlari kiyafetleriyle birlikte resmetmis. Vanmour’un yaptigi eserler yerli ustalari etkiliyor. Rafael ve kapidagli Konstantin bu ustalar. Guaj boya ile tual uzerine boyamalar yapiyorlar. Saray albumlerinde imzalari var, yani minyaturler de calismislar. Zaman icinde kendilerini gelistirmisler. Yeni teknik uretilen portreler yapmislar.
Refael III. Mustafa ve I. abdulhamit donemi, kapidagli Konstantin III. Selim donemi ustalari.
Refael italya da egitim gormus. Topkapi sarayinda bulunan sehzade portresi 1793 tarihli tual uzerine yagliboya bir tablo. Bu calisma bize 18.yydan itibaren padisahlarin yanisira sehzadelerinde portresinin yapilmaya baslandigini gosteriyor. Burada resmedilen kisinin III.selim oldugu belirtiliyor. Minyaturlerden farkli, yeni bir uslup, anlayis ve teknik urunu. Artik basit bir arka fon yerine kisinin uc boyutlu bir mekan icinde ele alindigini goruyoruz. Hafif yana dogru duruyor, golgelemeye yer vererek mekan duygusu yaratilmis. Elbise de ve yuzde bazi kisimlar golgede. Isik ve renk nuanslariyle figure hacim kazandirilmis. Yuz ifadesine onem verilmis.
III. selim donemi
Batililasma doneminin onemli padisahlarindan. Ulkede nizam-I cedid hareketini baslatiyor. Nizam-I cedid adiyla yeni bir ordu mevcut ocaklari kaldirmak yerine iyilestirme yoluna gidiyor. Medreseler bir yandan kalkarken yeni ogretim kurumlari aciyor. Muhendishane-I berre-I humayun aciliyor. Basta fransa olmak uzere avrupadan ogretmenler getirtiyor. Avrupada ilk daimi elcilikler onun zamaninda kuruluyor. Yaptigi reformlar tutucularin tepkisini cekiyor ve 1807de nizam-I cedid hareketi sona eriyor. Kapidagli Konstantin un yaptigi topkapi sarayi muzesinde bulunan 3 boyutlu calismadaki mekan kavrami III. Selim portresinde de var. 3 boyut cok belirgin. Resimde padisah topkapi sarayindaki biro dada elinde tespihiyle dinlenirken gosterilmis. Sol ust kosedeki tugra da 1803 tarihi var. pahisahin saginda kitaplar ve avrupa yapimi saat var. padisahin solunda duvarda asili kilic ve hancer var. tam boy portresi ve haremdeki ozel odasinda dinlenirken gorundugu icin onemli cunku genelde yarim ve basit portre resmi giysilerle gosterilir.buyuk olasilikla ressam padisaha bakarak calismis. Minyatur sanatindaki gibi ayrintiya onem verilmis. Yuz ifadesindeki dogallik dikkat cekiyor. III. Selim portresini cogaltarak dagitan ilk padisah olmasi acisindan onemli. Kendi portresini gravurlestirmi ve bunu hem osmanli imparatorlugunda hem de avrupa da onemli kisilere hediye etmis. Londrada gravurlenmis siyah beyaz renkli portre gravuru 1793 yilinda kapidagli Konstantin yapmis.oval icinde padisahin portresi altta tophane kislasindan gorunum var. bu askeri reform simgeliyor. Kapidagli konstantinin yaptigi guaj boya tekniginde III. Selim portresi 1804-1806. Portre biz dizi icinde yer aliyor. Osmandan III. Selime kadar olan padisahlarin(28 padisah) portresini hazirlamis. Resimlerin john young tarafindan londrada gravur baskisi yapilmis. Altta tersane gorunumu var. portrelerin gravurlenmesi II. Mahmut doneminde gerceklestirilmis. Boylece II. Mahmutun donemine kadar toplam 30 padisahin portresi hazirlanmis. III. Selim yabanci ressamlara da portre yaptirmis. J. F. Duchateav, A.Appicni yagli boya portreleri yapmis ve bunlar sarayda duvarlara asilmis. Padisahlar kendi portrelerini yaptiriyor. Tek basina portrelerden baska soy agaci resimleri de var. III. Selim osmanli donemi soy agaci topkapi sarayinda bulunuyor. cesitli sanatcilar tarafindan yapilmis. Osmandan III. Selime kadar buyuk bir soy agacinin dallarina asili madalyonlarin icinde bu portreler. 19.yyin ortasina kadar suruyor soy agaci portreleri ve padisahlar tarafindan hediye olarak dagitildigi tahmin ediliyor. Osmanli sultanlari soy agaci abdulmecit doneminde anonim eser oluyor. bu turun yerlesmesinde avrupali ressamlarin rolu var. yapanlarin yerli ustalar oldugu dusunuluyor. Hatta bazilari refaelin elinden cikiyor.
II.mahmud donemi
Portre sanatina onem veren bir padisah. Hem ufak boyutlu hemde ilk defa anitsal portreler yaptiriyor. Alman asilli fransiz ressam heinrichschlesinger anitsal portreler yapiyor. 1839 tarihli versayda bulunan II. Mahmud portresi. Pariste osmanli elciligine koyulmus ilk olarak ancak fransiz krali portreyi begenip istiyor ve ona hediye ediliyor. II. Mahmud portrelerini devlet dairelerine astiriyor. Resimde II. Mahmud ceket, pantolon ve fesle goruluyor. Onun doneminde askeri reformlar gerceklesiyor. Asker ocagi kapatilip yeni bir ordu kuruyor ve kiyafet reform yapiyor. II. Mahmud doneminde eski ciragan sarayi yapilmis. Resimde batili tarzda bir saray goruluyor. Arkasinda askeri bir ordu gorunumu, yeni ordu kurdugu anlaminda. Durusu kendinden emin ve halinin tam ortasina basiyor. Simgesel anlamlar var. portre yoluyla yeni osmanli imgesini yayginlastirmak istiyor. Topkapi sarayinda bulunan anonim II. Mahmud portresi tual uzerine yagli boya. Ileriyi, yenilesmeyi gosteriyor. Yeni kiyafetler icinde kendini gosteriyor.
II. Mahmud tasvir-I humayun nisanlari hazirlatmis ve bunlari dagitmis. Fildisi uzerine genellikle yagli boya ile boyanmis ufak boyutlu portreler. II. Mahmud yeni kiyafetleriyle goruluyor. Bunlarin ilk ornegini 1832 tarihinde rupen marros adli sanatcinin hazirladigi yonunde gorusler var. II. Mahmud portreyi kendi reformlarini halka kabul ettirmek icin kullaniyor.
Abdulmecid donemi(1839-61)
Yapilan portreler avrupa kaliplari iceriyor. David wilkie gibi yabanci sanatcilara portresini yaptirmasinin disinda yerli ustalara da portresini yaptirmis. Sebuh ve rubens manas yurtdisinda egitim gormusler. paris konsoloslugunda abdulmecid tarafindan egitim gormeleri saglanmis. Manas hem paris hem de berlindeki osmanli elciligine konmak uzere abdulmecid portrelerini yapiyor. Draftningholm sarayinda rubens manas imzali bir abdulmecid portresi var. 1857 tarihli. Isvec kralina gonderilmek uzere abdulmecid siparis vermis. Bu portreye baktigimizda batili tarzda sarayda koru icinde ayakta duran abdulmecid, fransizca yazilan harita uzerine elini koymus. Bu onemli bir olaydir cunku kendisi batililasmayi destekleyen en onemli padisahlardan birisi. Tanzimat fermanini ilan ediyor. Topkapi sarayi muzesinde bulunan rubens manas’in yaptigi dusunulen portre tual uzerine yagli boya olup, sol elinde kilici ve saray dekoru icinde. Babasinin yaptirmis oldugu eski ciragan sarayi olabilir. Abdulmecid doneminde saltanak devrinden modern devlete gecis hizlanmis. Egitim alaninda da onemli reformlar, laik esasa dayali okullar. 1868 de galatasaray sultanisi aciliyor. Medreseler eski tip aydin yetistirirken nitelikli kadrolara ihtiyac duyuluyor. Basin ve ceviri alaninda yeni duzenlemeler yapiliyor.
Abdulaziz donemi(1861-76)
Yabanci ulkeleri ziyaret eden ilk osmanli padisahi. 1867 yilinda fransaya, parise, londraya, viyanaya gidiyor. Ve buralarda incelemelerde bulunuyor. bronzdan heykeli ve mermerden bust u var. abdulaziz kendide resim yapiyor. Yaptigi resimler gunumuze kalmis. Bircok sanatciyi saraya davet ediyor. Guillemet padisahin emrinde calisan fransiz sanatci. Abdulaziz in resmini yapmis ve resim topkapi sarayinda bulunuyor. yabanci sanatcilar sarayda bir resim koleksiyonu yapiyor. Abdulaziz resmin yaninda heykellerini de yaptirmis. Ilk atli heykeli yaptiran padisah. Biri bust biri atli iki heykeli kalmis gunumuze. 1872 yilinda C. Fuller tarafindan yapilmis bust. Fuller 1869’da istanbula gelmis. Bustte padisah nisanlarla gosterilmis, kafasinda fes var. heykel saraya daha sonra osmanli hanedanina mensup bir kisi tarafindan getirilmis. Topkapi sarayinda duruyor. Atli heykeli beylerbeyi sarayinda bulunuyor. 1872 yilinda C. Fuller tarafindan yapilmis. Munihte miller in atolyesinde bronz dokumu yapilmis ve istanbula getirilmis. Abdulaziz yurtdisinda gordugu heykellerden etkilenerek yaptirmis olabilir. fildisi kabartma osmanli padisah portreleri 1861-76 topkapi sarayi. Beylerbeyi sarayi hayvan heykelleri. Heykel sanatina sarayin sicak yaklasimini goruyoruz. Batili saraylar model alinmis.
II. abdulhamit donemi(1876-1909)
F. zonaro II. Abdulhamid H. Bertaux, W. Reuter a portrelerini yaptirmis. Abdulhamid yildiz sarayinda yaziyor. Sikke ve porselenlerden olusan bir koleksiyonu var. ahdulhamid te portre ve resim e ilgi duymus. Abdulhamid’in resmi, anonim, topkapi sarayi. Abdulhamid doneminde eski padisah resimleri yapilmis. III.selim portresi Bertaux tarafindan yapilmis. Resimde III.selim beyaz at uzerinde ilerliyor.
Padisahlarin ozellikle portre sanatina onem vermeleri daha once 3 boyutlu insane tasvirini karsi tabularin yikilmasinda onemli rol oynuyor. Boylece once saray cevresinde kabul goren tual resmi, tanzimattan sonra osmanlidaki saray ortamina giderek yerlesiyor.
OSMANLI RESIM EGITIMI
Batililasma doneminde kurulan askeri ve teknik okullarda modern egitim programi kullaniliyor. Matematik ve geometrinin yaninda teknik resim dersleri okutuluyor. Resim derlerinin kondugu ilk okullar; muhendishane bahr-I humayun( osmanlidan deniz subayi ve teknik okul yetistiriyor),muhendishane berr-I humayun(topcu ve istihdam subayi yetistiriyor), mekteb-I harbiye-I sahane(kara harp okulu), tibhane-I amire(yabanci uzmanlar resim dersi veriyor). Bu okullarda fransiz askeri okullarinin egitim programi ornek aliniyor. Teknik agirlikli resim dersi. Topcu, istihdam, haritacilik dallari da var. teknik bilgi iceren resim dersleri. Zaman icinde sivil okullar da devreye giriyor. Tanzimattan sonra askeri okullara sivil okullar da ekleniyor. Bunlar; darussafaka ve galatasaray mekteb-I sultanisi.
Askeri ve sivil okulla disinda atolyelerde resim egitimi veriliyor. Basil basina resim egitimi veren ilk ozel kurulus P. D. Guillement in 1874te beyoglunda actigi bir resim okuludur. Guillement abdulaziz in davetiyle geliyor. Akademinin fransizca ozgun ismi academia de dessin et de peinture. Turkcesi desen ve resim akademisi. Okul, devletin actigi sanayi-I nefise mektebinden once faaliyete geciyor. 1876 senesinde guillement’in akademisinde egitim goren ogrencilerin eserlerinden bir sergi duzenleniyor. 1877 senesinde II. Abdulhamid doneminde devlet tarafindan kurulacak guzel sanatlar akademisi icin calismalar baslatiliyor. Baskanligini da guillement’in yapmasini istiyor. Fakat 1877 deki osmanli rus savasi sekte vuruyor ve gerceklesmiyor. Guillement yerine osman hamdi bey ilk muduru oluyor. bu okulun acilmasiyla sanat egitimi kurumlasiyor.
No comments:
Post a Comment