Aktris Margarita
Niko Pirosmanaşvili'nin (Pirosmani) sanatı ,Gürcistan kültür mirasının en usta işi ve dikkate değer bölümlerinden biridir.Niko Pirosmani insanoğlunun doğayı hayvanları ve gerçek nesneleri kuşatan çeşitliliğiyle evrenin sentezine ve bütünlüğüne uzanan eşi görülmez bir algıya sahiptir.Onun için yaşam ve sanat, sanat ve insan ayrılmaz bir bütünün parçalarıdır.Pirosmani’ nin zihni mitoloji tarafından ele geçirilmiştir.Onun mitolojik dünyayı kavrayışı naif apaçık ve anlaşılabilir niteliktedir. Pirosmani ‘nin sanatı dünyası hayali ya da fantastik değil aksine yazgıları içtenlikle ve duygusallıkla deneyimlenmiş yaşayan gerçek canlılardan oluşan kendi de yaşayan bir gerçekliktir.Ampirik olaylar zincirinden ve gündelik yaşamdan ayrık kendi bireysel boyutları ve iç uyumu vardır. Pirosmanini resimlerinde her şey duygusal elle tutulur ve görsel açıdan ikna edicidir.Gerçek ve nesneler yeni bir yaşam edinirler; sıra dışı bir dünya mükemmelliği sentezi ve tinsellik düşüncesine bağlıdırlar bu da evrenin sezgisel algılanmasını içinde barındırır.Bu tür bir mitolojik soyutlama gerçeğe ve soyutlama gerçeğe ve nesnelere olağandışı ve benzersiz bir nitelik kazandırır.Pirosmaninin düşlediği insanlar hayvanlar ve nesneler sanatsal algı ve aktarım tarzlarıyla yaşayan dünyada var olurlar.Pirosmani nin sanatının esin kaynağı ;eski Tiflis yerleri yetiştiği köyün doğası , insanların yaşamları, tarihi kişilikler ve hayvanlar alemidir. Niko Pirosmanaşvili (1862-1918) Gürcistan’ın Kaheti bölgesindeki Mirzaani köyünde bir köylü ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.Hayatının tamamını neredeyse Tiflis te geçiren sanatçı sanat eğitimi almadı. Babası Aslan Pirosmanaşvili ve annesi Tekle Toklikişvili çiftçilikle uğraşıyorlardı. Küçük bir bağları, birkaç ineği ve öküzü olan aile, orta halli bir aile sayılırdı. Mariam ve Pepe adlı iki kız çocuğu ve en küçüğü olarak Niko adında üç çocukları vardı.
1870’lerde Niko’nun babası soğuk algınlığı yüzünden öldü ve bu küçük ailenin mutlu yaşamı da son buldu. Pirosmani, bir erkek ile bir kadının yer aldığı Rtveli (Bağbozumu) adlı tabloda, muhtemelen bu mutlu çocukluğunun anısına annesi ile babasını resmetmiştir. Ressam, Anne ve Oğul, Baba ve Oğul tablolarında da büyük bir olasılıkla bu mutlu aile düşünü resimlerine yansıtmıştır. Bu iki tabloda da oğlan çocuğu aynı çocuktur. Anne va Oğul tablosunda çocuk mutsuz biri, anne ise çalışmaktan yorgun düşmüş bir kadın olarak resmedilmiştir. Gürcü Kadın ve Çocukları adlı resimde, kadın ve hemen arkasındaki kız çocuğu omzunda ağır bir küp taşımakta, erkek çocuk ise elinde bir testi tutmaktadır. Niko, iyi bir çocuktur ve çocukluğu boyunca elinden geldiği kadar annesine yardım etmiştir.
Niko Pirosmani, kız kardeşi Mariam’ı ve kocasını da resmetmiştir. Çiçekli ve Şemsiyeli Kadın adlı tablodaki kadın, kız kardeşi Mariam’dır. Niko Pirosmani daha sekiz yaşındayken, Niko’nun annesinin işini de kolaylaştırmak amacıyla, Mariam’ın kocası tarafından Tiflis e götürüldü. Niko Pirosmani, kentte ablası Mariam ile çok iyi zaman geçirdi.Ancak Mariam Tiflisteki kolera salgını sırasında hastalığa yakalandı ve kolera yüzünden yaşamını yitirdi. Mariam’ın kocası Niko’ya daha fazla bakamadı ve onu bir ailenin yanına verdi.
Niko Pirosani, bu ailede sevildi ve kendisine iyi bakıldı. Burada semaveri kaynatmak ve su getirip bulaşıkları yıkamak onun işiydi. Niko Pirosmani okuma ve yazmayı da evde öğrendi. Yetenekli bir çocuktu, kitap okumayı ve resim yapmayı seviyordu. Kendini hep yaratıcı işlere verdi, bununla birlikte aile içinde sevilip saygı gördü.
Daha sonra başka bir ailenin yanında yaşamaya başladı. Burada çeşitli hizmetlerde bulundu. Ama delikanlılık çağına ulaşınca, dul bir kadın olan Elizabet’e âşık oldu. Elizabet de büyük bir olasılıkla onu seviyordu, ama bunu açık etmedi. Bu durum Niko Pirosmani’yi mutsuz etti. Niko Pirosmani, Elizabet ile evlenmek istiyordu. Bütün cesaretini topladı ve bu iyi eğitimli kadına bir mektup yazdı. Böylece kendisiyle evlenip evlenmeyeceğini öğrenmek istedi. Kısa süre sonra herkes onların aşk ilişkisini öğrenince Niko Pirosmani, Elizabet’in evinden ayrılmak zorunda kaldı. Bundan sonra tamamen serbest bir yaşam seçmiştir.
Aktris Margarita
Pirosmani, adı Aktris Margarita olan genç bir kadın resmi yaptı. Bu kadın pek çok romantik efsaneye ve şiire de konu oldu. Bilindiği kadarıyla Margarita, Fransız bir dansçıydı. 1905 yılında Gürcüstan’a gelmişti. Niko Pirosmani, onun güzelliği karşısında büyülendi, ona çiçeklerin denizi adını verdi.Daha sonra iyice yayılan bu öykü yazar Şalva Dadiani ye de ulaştı.1922 yılında Simon Papiaşvili şunları yazdı: “Bir ailesi yoktu. Bir Fransız kadın, sanırım bir yol boyunca onu sevmişti.” Niko’nun kız kardeşi Pepe, Dadiani’ye şöyle yazmıştı: “Onun hiçbir zaman bir ailesi olmadı, ama adım gibi eminim ki o âşıktı.” Ancak, Niko Pirosmani’nin âşık olduğu ve resimlerinde kanaviçe gibi işleyip ölümsüzleştirdiği bu kadın hakkında nerdeyse hiçbir şey bilinmemektedir.
Niko Pirosmani’nin mutluluğunun sınırı yoktu. Kazandığı her şeyi, sevdiği kadın için sonuna kadar harcıyordu. Margirata gün geldi onun para biriktirmediğini, hayatını düşünmediğini, eline geçen her şeyi kendisine harcadığını öğrendi. Pirosmani, onun Paris’e gitmek üzere kendisini terk ettiğini öğrendi. Bu olaydan sonra Pirosmani'nin işleri kötü gitti ve bütün varlığını yitirdi. Sonunda işlettiği dükkânı bıraktı. Ardından gezmeye ve eski Tiflis in dükkan denilen restoranlarını dolaşmaya başladı. Yaptığı resimleri yaptığı yerde bırakıyor, karnını doyurup oradan ayrılıyordu.Tiflisin herkesimden insanı bu dükkânlara geliyor, burada zaman geçiriyor, iş konuşuyor ve dertleşiyordu. Bu sayede Pirosmani her türlü insanı tanıma fırsatı buldu. Ülkesinin yaşamından, tarihinden, güzelliğinden esinlenerek resimler yaptı. Resimleri yaptığı yerde bıraktı. Onun çalışmaları arasında 12. yüzyılın ünlü kraliçesi Tamar , şair Şota Rustaveli , tarihi bir kahraman olan Giorgi Saakadze , efsanevi kral II.Erekle vardı. Ancak o tarihlerde Pirosmani’nin çalışmalarının değeri ve önemi bilinmiyordu. Çevresindeki insanlar için Pirosmani bir evsiz ve bir ayyaştan başka bir şey değildi. Ancak zamanla Pirosmani birkaç tacir tarafından keşfedildi ve çalışmalarının özgünlüğü fark edildi. Pirosmani, bulduğu yerde geceyi geçiriyor ve hayatını sürdürüyordu. Bazen merdiven altlarında, bazen bodrumlarda yatıp kalkıyordu.
Pirosmani’nin keşfi
19. yüzyıl son bulurken, önemli siyasal olayların yanı sıra, Gürcü kültürünün parladığı dönem başlıyordu. Ünlü yazarlar ve şairler İlia Çavçavadze, Akaki Tsereteli , Vaja Pşavela aynı dönemde yazılarını yazıyor ve çalışmalarını sürdürüyorlardı.İakob Gosebaşvili “Ai ia” diye başlayan Deda Ena adlı kitabını bu dönemde yazmıştı. Bu tarihlerde Gürcüstan, Rus yönetimi altındaydı ve bütün bu çalışmalar ülkenin bağımsızlığını da savunan çalışmalardı.
Ardından 20. yüzyıla girildi. Pirosmani, dükkânlarda hayatını devam ettiriyordu. Ünlü kişileri, sıradan insanları, şarkıcıları, dansçıları, hayvanları resmediyordu. İnsanlar bu resimleri her gün görüyor, ressamıyla konuşuyor ve çalışmalarını beğeniyorlardı. Ancak bütün bu resimleri yapan kişi son derece fakir, hayatını zar zor sürdüren biriydi. Dükkân sahipleri Pirosmani’nin resim yapmak yerine dükkânlarını boyamalarını tercih ediyorlardı. Pirosmani, karnını doyurabilmek için ve resim malzemesi karşılığında bu işleri de yapıyordu.
Bir gün Jdaneviç, Zakavkazskaia Reç adlı gazetenin editörlerine Pirosmani hakkında bir yazı yolladı. Gazetenin editörleri bu yazıyı 13 Şubat 1913 tarihinde yayımladılar. Jdaneviç, ressamın resimlerini götüreceğine de söz veriyordu. Niko’nun büyük bir ressam olduğunu toplum ilk kez böylece görüyordu.
Moskova gazetesi Moskovskaia Gazeta 7 Ocakta “Mişen” adlı bir sergi üzerine bir yazı yayımladı. Kendi kendini yetiştirmiş dört ressam arasında Niko Pirosmanaşvili’nin de dört resmi vardı: Jdaneviç’in Portresi, Natürmort, Bira Kupalı Kadın ve Karaca. Sonunda buzlar kırılmış ve Pirosmani keşfedilmişti. İnsanlar onun resimlerine büyük bir ilgi göstermişti. Ancak gerçek anlamda hiç kimse Niko’ya el uzatmadı. Onun yaşamı aynı biçimde sürüyordu.
Niko ve Gürcü ressamlar
Gürcüstan’da Niko Pirosmani hakkında ilk yazı 1913 yılında Temi adlı gazetede yayımlandığında, Gürcü toplumu Niko hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyordu. Sanatçının kötü talihine ilgi gösteren ilk Gürcüler arasında Dito Şevardnadze de vardı. 1916 yılında Gürcüstan’a vardığında, Tiflis tren istasyonu yakınlarındaki resimler ilgisini çekmişti. Aynı yıl Dito Şevardnadze bütün Gürcü sanatçıları bir araya getiren bir dernek kurmaya tasarladı. Bir araya getirmeyi düşündüğü ressamlar arasında Niko Pirosmani de vardı ve ona “ulusal sanatçı” unvanını vermişti. Bu sanatçılar topluluğu ilk kez Mart 1916 yılında bir araya geldi. Burada alınan kararlar arasında Niko Pirosmani’nin yaptığı resimlerin bulunması ve satın alınması da vardı. Fakat Gürcü kamuoyu bu sıralarda Pirosmani’nin nerede olduğunu bilmiyordu. Mose Toidze ve Gigo Zaziaşvili 24 Mayıs’ta onu buldular. Ve bu haber Narodnyi Listok gazetesinde duyuruldu. Pirosmani’yi bir sonraki sanatçılar toplantısına davet ettiler. Toplantıdan sonra Pirosmani, Şevardnardze ile bir araya geldi, onunla konuşmaktan ve kendisine gösterilen ilgiden çok memnun kaldı. Pirosmani’ye 10 ruble verdiler ve resim yapmasını istediler. Pirosmani bu parayla malzeme aldı ve Utsindeli Sakartvelos Kortsili (En Eski Gürcüstan Düğünü) adlı resmi yaptı. Onun resmi topluma gösterildi. Her şey iyi gidiyordu ve Niko bu yardımları kabul ediyordu. Ancak aylar sonra Gigo Zaziaşvili, bir elinde palet diğer elinde bir zürafa resmi olan yaşlı bir adam karikatürünü yayımladı.Öte yandan Grigol Robakidze de Pirosmani’nin resmini küçümseyen bir yazı yazmıştı.
Bütün bunlar Pirosmani’yi çok incitti. Ardından Pirosmani, toplulukla bütün ilişkisini kesti. Pirosmani ve diğer Gürcü ressamlar arasındaki köprüler atılmıştı. Pirosmani, yeniden dükkân insanları arasına döndü. Bu arada Birinci Dünya Savaşı başlamıştı ve yaşam koşulları daha da kötüye gidiyordu. Pirosmani, Tiflis te Malakan Pazarı yakınlarında merdiven altı bir odada yaşıyordu. Ancak bir süre sonra ev sahibine ödeme yapamadığı için kapı dışarı edildi.
Pirosmani, karanlık ve rutubetli bir bodrumda yaşamaya başladı. Bir kış günü, zaten hasta olan Pirosmani artık dışarı çıkamaz hale geldi. Birkaç gün sonra onu komşuları buldu. İlia Mgalobişvili, Pirosmani’yi hastaneye götürdü. Ama artık çok geçti, ve Pirosmani birkaç saat sonra, 1918 yılında yaşamını yitirdi.
KAYNAKÇA Pirosmani ---Pera Sergi Kataloğu
http://www.pirosmani.org
Mehmet Kahraman
No comments:
Post a Comment