Ressam Şehit Hasan Rıza

IViyana Kuşatması
Tual / Yağlıboya
312 x 188 cm.

Hasan Rıza 1858 yılında, İstanbul’un Üsküdar semtinde, Ağa Hamamı denilen yerde doğmuştur.Hasan Rıza, henüz çocuk yaşta iken resme karşı ilgi duymaya başlamıştır. Askeri Rüştiye ve Askeri İdadiyi bitirmiştir.1876’da henüz  17 yaşındayken, gönüllü olarak 1877-78 Osmanlı Rusya Savaşı’na bir diğer adıyla 93 Harbi’ne katılmak üzere sefere çıkmıştır. Alayda bir İtalyan ressamın yer aldığını öğrenen Hasan Rıza’nın da talebi üzerine, kendisine bu İtalyan gazetesi ressamının muhafızlığını yapması görevi verilmiştir. Biraz yaşlı olan bu İtalyan ressam gece gündüz demeden harbi takip etmekte, harp olmadığı zamanda ise çadırına çekilerek parşömen kağıtları üzerine kafasında oluşturduğu desenler ve krokileri çizmektedir.İtalyan ressam bir gün yine dalgın dalgın çizimler yaparken Hasan Rıza’nın dikkatini çeker ve Rıza ressamın kurşun kalemle resmini çizer. Çizdiği bu resmi İtalyan ressamla paylaşması ile birlikte aralarında büyük bir dostluk başlar. Artık Hasan Rıza’yı bir muhafızdan çok meslektaşı gibi görmeye başlar.

Savaş sonrası tekrar İstanbul'a dönen Hasan Rıza Harbiye Mektebi yerine, Heybeliada da ki Bahriye Mektebini tercih eder. Bu tercihinin temel sebebi Heybeliada'ya yerleşen İtalyan sanatçı ile dostluğunu devam ettirebilmektir. Sık sık kendisini ziyaret ederek, yaptığı resimleri kendisine göstererek fikir alış verişinde bulunur.

Belgrad Meydan Muharebesi, 1521
Tual / Yağlıboya
310 x 195 cm

Harbiye son sınıfta, Abdülhamit’in Sultaniye yatının kamaralarını süsleyen resimlerin deforme olan kısımlarını düzeltmek üzere Avrupa'dan usta getirtileceği sırada, Hasan Rıza bu olayı duyar ve buna karşılık hocasının desteğini de alarak kendi onarmayı üstlenir. Bu işi layıkıyla bitirmesi üzerine Bahriye Nazırı, Hasan Rıza’yı henüz okulu bitmeden terfi ettirir.

Hasan Rıza 1881 yılında ani bir kararla askerlik hayatına son verir.Daha sonra İtalya’ya gider. Orada Roma, Floransa ve Napoli atölyelerinde yaklaşık on yıl kadar çalışır. Orda ki atölyelerde çalıştıktan ve müzeleri de inceledikten sonra, Mısır’a geçer. Mısır’da yakıcı iklimi, çölleri, eski eserleri üzerinde çalışmalar yapar. İki yıl kadar da Mısır’da kaldıktan sonra 1892 yılında ailevi nedenlerden ötürü yurda geri döner. Sonrada tek huzur bulabildiği yer olarak gördüğü Edirne'ye yerleşir. Orada Numune-i Terakki Mektebi’ni açar ve okulun müdürlüğünü yapar. Hasan Rıza bu okulda olduğu gibi diğer bazı okullarda da resim, Fransızca ve jimnastik dersleri vermektedir. Numune-i Terakki Mektebi kapandıktan sonra Sanayi Mektebi Müdürü olarak çalışmaya başlar ve burada da pek çok öğrenci yetiştirir.

Yanıkkale Muharebesi (1664)
Tual / Yağlıboya
310 x 190 cm.

Hasan Rıza resim tekniğini 93 Rus Harbi’nde başta koruyuculuğuna görevlendirildiği, sonradan ise dostluğunu kazandığı İtalyan ressamdan öğrenmiştir. Resimlerindeki illüstratif yönün nedenini Hasan Rıza’nın İtalyan ressamdan etkilenmesine bağlayabiliriz. Hasan Rıza karakalem, çini, pastel, yağlıboya gibi farklı teknikleri başarıyla kullanmıştır.Hasan Rıza resimlerini yapmadan önce iyi bir gözlem ve araştırma yapmaktaydı. Resimlerinde kullandığı portreleri, kostümleri, nesneleri ve mekanları iyice inceleyerek resimlerinin gerçekçi ve belgeleyici olmasına çalışmaktaydı.Hasan Rıza’nın en büyük arzusu tarihi tablolar koleksiyonu oluşturmaktı. Bu nedenle Hasan Rıza Türk resim sanatında ilk olarak, tarihi konuları çok figürlü kompozisyonlar halinde yapan sanatçılardan biridir.

Ayrıca Hasan Rıza, tarihi konulu resimlerinde; gerek bir yeniçeri zabiti kılığında, gerekse padişah yaveri olarak, kendisini resmin içine yerleştirdiği anakronik denemeleri bakımından Osman Hamdi’den gelen bir geleneği de sürdürmüş bulunmaktadır.

Portre, h.1318 (1900)
Tual / Yağlıboya
67 x 57 cm.

Hasan Rıza sadece figür ve kompozisyonlarda değil, güçlü anatomi bilgisi sayesinde iyi de bir portre ressamıydı. Resmettiği portreler, Türk tarihinin önde giden simalarıydı. Aynı zamanda üstün bir perspektif, ışık ve renk anlayışı ile şöhret yapmış, sanata, sağlam ruh yapısının ışığı altında milli ruhunu vermede hizmeti büyük olmuştur.Hasan Rıza'nın resimleri halkın büyük beğenisini kazanmış ve Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazatesinde de defalarca yayımlanmıştır.

-RESSAM ŞEHİT HASAN RIZA VE ORYANTALİST RESSAM STANİSLAV VON CHELEBOWSKY’NİN RESİMLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRMESİ - Uğur GÜNDÜZ

-www.sanalmuze.org