Sunday, February 13, 2011

Resim Dilinde Sovyet Gerçekçiliği

Isaac Broodsky- Lenin Smolni Enstitüsün'de

Büyük Sosyalist Ekim Devrimi'nin zaferi kültür,edebiyat ve sanatın gelişmesinin önüne geniş perspektifler açtı.Çarlık Rusyası'nda en iyi edebiyat ve sanat yapıtları geniş emekçi kitleler için bilinmez kalmıştı.Lenin şöyle yazıyordu: '' Yazar Tosltoy,Rusya'da bile sadece çok küçük bir azınlık tarafından biliniyor.Onun büyük yapıtlarını gerçekten herkesin malı yapmak için,milyonları ve on milyonları karanlığa,ahmaklığa,zorla çalışmaya mahkum eden toplum düzenine karşı mücadele gereklidir; sosyalist bir devrim yapmak gereklidir'' Başta Lenin ve Stalin olmak üzere Bolşevik Parti,emekçi kitleleri Çarlık rejimine ve kapitalizme karşı sosyalist devrimin zaferi uğruna mücadeleye sevk etti.Parti,kültür devrimini, geniş halk kitleleri içinde eğitimin hızla artmasını ve yeni,sosyalist bir kültürün yaratılmasını ancak iktidarın proleterya tarafından ele geçirilmesinin güvence altına alabileceğinin bilincindeydi.


Aleksandr Deineka - Geleceğin Pilotları


Sovyet iktidarı ideolojisini halka benimsetmek için kapsamlı bir program hazırladı.Bu programın amacı insanlığın yarattığı tüm bilgiyi ve tüm sanat edebiyat zenginliklerini benimsedikten sonra,geçmişin kültür mirasından en değerli şeyleri alarak yeni komünist toplumu inşa etmekti.Parti Althusser'in de ifade ettiği Devletin kültürel ideolojik aygıtı olan sanatı denetimsel uygulamaları ile propaganda yaptırması amacıyla ülkedeki dağınık halde bulunan sanat örgütlerini bir çatı halinde toplamak amacıyla çalışmalara başlar.Siyasi yönden Marksist ideoloji üzerine temellendiren parti,sanatını da marksist ideolojiye dayandırır.Bu kurama göre'' öz insansal, toplumsal olanı anlatır. Biçim de onun nasıl anlatıldığıdır. Marksist estetiğin Mimesis kuramıyla ilgili yanı vardır. Yani Marksist estetikte sanat bir yansıtma, taklit ve tasvirdir. Buna göre sanat toplumu yansıtacaktır. Onlara göre devrimci, öncü, ilerici sanat toplumu iyi yansıtan, ileriye doğru değişmesini gösteren sanattır.Daha sonra oluşturulacak olan Sosyalist Gerçekliğin özü bu kurama dayandırılır.


Boris Vladimirsky - Stalin için güller


Sovyet iktidarının güzel sanatlar alanındaki ilk önlemleri sanattaki krizin aşılmasına yönelikti.Müzelerin ve şatoların,soyluların çiftliklerinde ve burjuvazisinin villarında yoğunlaşan sanat eserlerinin ulusallaştırılması üzerine kararnameler çıkarıldı.Bunun yanısıra Devletin eski anıtlarının ve sanat eserlerinin korunmasına gösterdiği ilgi, tüm ülkede yeni müzelerin kurulmasıyla mevcut sanat müzelerinin kurulması ve mevcut sanat müzelerinin büyük oranda genişletilmesi,merkezi bir müze fonu yaratılması,sanatın geniş bir şekilde popülarize edilmesi ve müze ziyaretlerinin örgütlenmesi planlanır.Sanatın üretim yeri olan Sanat akademileri için ideolojinin fabrikası olması yönünde eğitim planları hazırlanır.Sanatlar Akedemisi ve Moskova Resim,Heykelcilik ve Mimarlık Yüksek okulun bir çatı altında toplanması üzerine de kararnameler çıkarılır.Sovyetlerde sanat eğitimi bölümlerinin kurulması Sovyet devletinin tüm bu ilk tasarrufları ve eylemleri '' Rus Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti'nin sanat eğitim ensitülerinin demokratikleştirilmesi '' görevinin çözümlenmesine yönelik olarak geliştirildi.


Nikolai Pozdneev - Bahar Günü


Plastik Sanatlara baktığımızda İdeojinin görselleştirilmesi bakımından resme büyük görevler yüklenir.Yüzyıllar önce Hıristiyanlığı Pagan Ruslara anlatmakta ,incilin görselleştirilmesi olan ikonalarla sağlanan başarı, bu kez resmin , geleneğin tasfiyesi ve Sovyet ideolojisinin benimsetilmesi aracı olarak kullanılacaktır.Resim ortamına baktığımızda 1920'lerin ortalarına gelindiğinde, Rusya'daki Konstrüktivist hareket kendini tüketmeye başlamıştı.'' Gezginler '' ya da '' Seyyahlar'' diye anılan bir grubun çalışmalarını temel alan güçlü bir gerçekçi gelenek bir süredir Rus resmine egemen durumdaydı.1870'lerde bir araya gelen bir grup sanatçıdan oluşan gezginler, 1870'lerin süregelen akademik iklimine karşıtlıklarını ifade etmeyi ve sanatı başkent St. Petersburg'un sınırları dışına taşımayı amaçlayan gezici sanat sergileri organize etmek üzere bir araya gelmişlerdi.Gerçekçi, figüratif sanatın uyanışının bir işareti de,1925'te OST'nin ( Şövale Ressamları Derneği ) kurulması oldu.Dernek 1925 ve 1928 yılları arasında dört sergi düzenledi ve resmi rakamların bu tür çalışmalarla Konstrüktivizme kıyasla daha iyi uyuşacağı anlaşıldı.Formalizm üzerine şiddetli tartışmalar yaşandı.Konstrüktivistlerin, ''Yeni bir form yeni bir içerik doğurur; çünkü form ve varlık bilinçliliği belirler, aksi söz konusu değildir, '' iddasından doğan bir terimdi Formalizm.Sonra da modern sanatta resmi makamların onaylamadığı ne varsa, hepsi için aşağılayıcı bir terim haline geldi.Modernizme yönelik saldırı, 1932'de Komünist Parti nin sanat üzerinde denetim sağlamanın bir aracı olarak Sovyet Sanatçıları Birliğini kurmasıyla birlikte doruğa çıktı.Bununla birlikte Ülkedeki dağınık halde bulunan tüm sanatçı grupları feshedildi.Sovyetler Birliği sınırları içinde kariyer yapmak isteyen her sanatçının bu birliğe üye olması şarttı.Marksist estetik doğrultusunda Lenin'in kültür mirası ve sanatçının halkçılığı üzerine öğretisi,Stalin'in kültür içerik itibariyle Sosyalist biçim itibariyle ulusal olmalıdır,Gerçekliğin devrimci gelişim süreci içinde doğrulukla yansıtılması '' olarak özetlenen1934 senesinde Sosyalist Gerçekçilik ilkesini ortaya attı.Başka bir deyişle, yalnızca sistemin görüşleriyle paralellik içinde olan akademik gerçekçi bir üsluba izin vardı.


Gohar Fermanyan - Ütü yapan kadın


1930'lardaki resmi Rus(Sovyet) ve Alman( Nazi) sanat anlayışları arasında gözle görülür benzerlikler vardır.Modernizme karşı çıkan Sovyetlerde Kandisky ve Maleviç, yoz-çürümüş sanatçılar olarak tanımlanırken,Nazi Almanyasında Nasyonal Sosyalist ideolojiye ters düşen ve eleştiri yönünde eseler veren Otto Dix,George Grosz,Rudolf Schlichter gibi sanatçıların ''Kültür Aşağılayıcıları'' olarak adlandırıldıkları bu dönemde, modern sanatçılar toplumun ahlakı bozdukları ileri sürülerek tahribata uğrar,yapıtları müzelerden kaldırılarak İsviçre'deki koleksiyonculara satılır,alıcı bulamayanlar ise yakılır.


Alexander Semionov - Malaya Sadovaya sokağı


Üslup olarak baktığımızda da Örneğin ikisi de,izleyicinin dikkatini çalışmanın üslubundan uzaklaştırıp,Kişisel bir anlamdan çok kollektif bir anlam taşıma eğiliminde olan içeriğe yöneltmeyi amaçlar.



B.J. Wladimirskij - Bayan İşçi


Döneminin karakteristik örnekleri, devrimin ilk yıllarını Destanlaştıran tablolardır.Yeni Konulardaki ilk resimler henüz basit alegorik, naif romantik bir karakter taşıyordu.Sanatçıların devrimci gerçekliğe ilgisini, onu kavrama ve yansıtma arzusunu gösteriyorlardı.V.Kustodiyev'in '' Bolşevik,K.Petrov-Vodkin'in '' Petrograd 1918 '' ,K.Yuoun'un ''Yeni Gezegen'' tabloları vd. bunu kanıtladı.Sovyet Gerçekciliğini realistçe yansıtmanın ilk çabaları da o zamana dayanır.Isaac Brodsky'nin Sosyalist Gerçekcilik'in dayatılmasından dört yıl önce yaptığı Lenin Smolni Enstitüsünde adlı tablosu ,Bolşevik liderinin Ekim Devrimi sırasında kendini işlerine adamış bir lider,halkının refahı için çalışırken gösterilmektedir.Bu Stalin in ''Gerçekliğin devrimci gelişim süreci içinde doğrulukla yansıtılması'' adlı sözünün tam olarak görselleştirilmesidir.


I.A. Laktionov - Mektup



Sosyalist Gerçekçilik modernizm düşüncesini tümüyle bir kenara bırakmamıştı,ancak Sovyet sanatçılar bu düşünceyi teknolojik ve maddi ilerlemeyle birleştirme eğilimindeydiler.Bu çabanın biraz duygusal olsa da etkileyici örneklerinden biri Aleksandr Deineka'nın ,suların üzerinde süzülen deniz uçağını özlem ve hayranlıkla seyreden üç çocuğu resmettiği '' Geleceğin Pilotları '' adlı eseridir.Vatansever bir etki hissedilen resimde gençleri özendirici bir propaganda yapılmaktadır.

Kaynakça
- Marksist Estetik - İsmail Tunalı
- SSCB Ansiklopedisi-Edebiyat ve Sanat
- Politika ve Sanat Ekim Devrimi(1917-1932) - Akif Kurtulmuş
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları - Louis Althusser
- 20.Yüzyılda Görsel Sanatlar - Edward Lucie-Smith

No comments:

Post a Comment